Brystkreft er den vanlegaste typen kreft blant norske kvinner. Om lag ei av ti kvinner vil få brystkreft ei gong i løpet av livet.
Dagens medisinar mot brystkreft er effektive, men har alvorlege biverknadar. Grunnen er at samstundes som dei angrip kreftcellene, angrip dei òg dei friske cellene i kroppen. Derfor ynskjer forskarane å finna meir målretta legemiddel med færre biverknadar.
– Kreftcellene har ikkje same ladinga som friske celler. Kreftcellene er sterkt negativt lada, medan friske celler er nøytrale eller svakt positivt lada, forklarar stipendiat Athar Mahdieh ved Farmasøytisk institutt, Universitetet i Oslo.
Biologisk nedbrytbare produkt
– Som kjent tiltrekkjer positive og negative ladningar kvarandre. Løysinga vår er å kombinera medisinen med sterkt positive nanotransportørar. Dermed trekkjer kreftcellene sjølve til seg medisinen som skal ta livet av dei.
Transportøren Mahdieh og kollegane har utvikla, byggjer på ein type syntetisk framstilte polymerar som heiter polyuretanar. Polymerar er kjemiske forbindelsar som består av kjedeforma molekyl. Polyuretanar har mange ulike bruksområde, som kjøkkensvampar og sykkeldrakter.
– Vi brukte polyuretanar som var framstilte med soyaolje som råvare. Dermed vert produkta våre biologisk nedbrytbare, ein eigenskap som vert stadig viktigare innan legemiddelutvikling, seier Mahdieh.
Svært giftige for kreftceller
– Dei er samstundes biokompatible, altså at kroppen ikkje støyter dei frå seg. Dei toler godt temperaturendringar, og er rimelege å framstilla. Og dei har altså høg positiv lading.
Dei testa nanotransportørane fyrst in vitro, altså i laboratoriet, før dei vart testa in vivo, i levande mus som var påførde brystkreft. Samstundes testa dei nanotransportørane på friske celler, slik at dei kunne samanlikna.
– Til no har ikkje dei vanlege behandlingsmåtane for brystkreft vore i stand til å skilja mellom friskt vev og kreftvev. Polyuretanane våre viste seg derimot å vera svært giftige for kreftceller, men lite giftige for friskt cellevev, fortel Mahdieh.
Sjølv på eiga hand viste polyuretanane seg å vera giftigare for kreftcellene enn 5-fluorouracil eller 5-FU, ei av dei vanlegaste cellegiftene mot brystkreft. Og då polyuretanane vart brukte til òg å transportera 5-FU, vart dei endå litt meir effektive til å hemma kreftveksten.
Lang veg til ferdig produkt
Ytterlegare effektivitet oppnådde dei ved å tilsetja folsyre, eit syntetisk framstilt vassløyseleg B-vitamin (B9). Kreftcellene i kroppen har folatreseptorar, stader som folat – den naturlege versjonen av vitamin B9 – kan binda seg til. Desse reseptorane bidreg til at nanotransportørane og 5-FU vert tekne betre opp av kreftcella, som dermed framskundar sitt eige endelikt.
– Funna våre tyder på at polyuretanar basert på soyaolje kan vera ei god plattform for framtidig behandling av brystkreft. Men vegen frå grunnforsking i laboratoriet til ferdig produkt er lang, så det er snakk om fleire år før dette eventuelt er på marknaden, seier Mahdieh.
Den vitskaplege artikkelen
Mahdieh m.fl.: Design of novel polyurethane-based ionene nanocarriers for cancer therapy: Synthesis, in-vitro, and in-vivo studies. International Journal of Pharmaceutics, Mar 2023